نهال کشت بافت خرما
شرکت کشت و صنعت رعنا اولین و بزرگ‌ترین تولیدکننده نهال خرمای کشت بافتی در ایران است. این شرکت با تولید نهال کشت بافت خرما، نه تنها پایه‌گذار این صنعت در کشور شد که ایران را به یکی از فعالان قدرتمند این حوزه در دنیا نیز تبدیل کرد.
در حال حاضر تولید نهال کشت بافت خرما به جز ایران تنها در چند کشور آمریکا، اسرائیل، فرانسه، انگلیس و اسپانیا صورت می‌گیرد و ایران با حضور و فعالیت کشت و صنعت رعنا یکی از رقیب‌های قدرتمند و بنام این صنعت در دنیا به شمار می‌رود. ایران پس از انگلستان، دومین دارنده تکنولوژی تولید نهال خرما به روش کشت بافت در جهان است و باتوجه به اینکه قیمت نهال خرمای کشت بافتی تولید شده در ایران مناسب‌تر از سایر کشورهای تولید کننده است، گزینه مناسبی برای مشتریان خارجی محسوب می‌شود.
نخل‌های تولید شده به روش کشت بافت در مجتمع رعنا در اندازه‌های مختلف از ۲۰ سانتی‌متر تا بیش از ۷۰ سانتی‌متر بنا به موجودی گلخانه‌ها به بازار عرضه می‌شود. این نخل‌ها در گلدان‌های اژدری (Torpedo) یا گلدان های کیسه ای 3 لیتری (Repot) به مشتریان تحویل داده می‌شود.
مزایای نهال کشت بافت خرما
- خلوص ژنتیکی از مزایای نهال خرمای کشت بافتی است. منظور از خلوص ژنتیکی رشد یک دست گیاه و همزمان بودن زمان باردهی و یکسان بودن کیفیت میوه است.
- نهال خرمای کشت بافتی تمام ویژگی‌های گیاه مادری را دارد در نتیجه اگر گیاه مادری، باردهی خوبی داشته باشد، نهال همانند گیاه مادری از باردهی خوبی برخورد است.
- یکسان بودن میزان رشد گیاه این شرایط را فراهم می‌کند که بتوان در مقیاس تجاری، باغ‌های صنعتی احداث کرد و این موضوع قابلیت مکانیزه شدن نخلستان را فراهم می‌کند.
- نهال کشت بافت رعنا دارای گواهی اصالت، گواهی بهداشت و ضمانت‌نامه است.
- به علت تکثیر در محیط آزمایشگاهی، عاری از هرگونه آفات و بیماری است.
روش تولید نهال کشت بافت خرما کشت و صنعت رعنا
- جداسازی پنیر پاجوش که به این مرحله آماده‌سازی (preparation) گفته می‌شود. در این مرحله قسمت‌های اضافی پاجوش حذف شده و در نهایت یک بافت نرم و سفید رنگ به‌دست می‌آید.
- ضدعفونی کردن ریز نمونه که به آن (Disinfection) می‌گویند در این مرحله ریزنمونه با محلول‌های ضدعفونی‌کننده استریل می‌شود.
- مرحله شروع، کشت (Initiation) نام دارد. برای جوانه‌زایی با قرار گرفتن بافت‌ها در محیط کشت مغذی، شرایطی فراهم می‌شود که سلول‌های نامشخص پدید آمده از بافت اولیه وادار به رشد شوند.
- مرحله بعدی تکثیر (Multiplication) نام دارد. در طی مرحله تکثیر و جمع آوری جوانه این بافت‌های جوانه‌زا هستند که تبدیل و تکثیر شده و برای تولید انبوه نهال کارایی لازم را به سیستم می‌دهد. تکنسین‌های کار آزموده مجتمع بیوتکنولوژی رعنا جوانه‌ها را جدا و بافت‌های تکثیری را تقسیم کرده و در محیط کشت استریل قرار می‌دهند به این ترتیب جوانه جدید تولید شده و تکثیر بافت ادامه می یابد.
- مرحله بعدی Rooting و Elongation است. در طی این مرحله جوانه‌های بالغ در محیط کشت مغذی قرار گرفته تا موجب ریشه و ساقه‌زایی شوند. تبدیل جوانه به نهال کوچک ریشه‌دار و ساختار ریشه‌ای قوی و مقاوم در شرایط کنترل شده، اتاق‌های رشد انجام می‌شود.
- مرحله انتقال نهال به گلخانه، آخرین مرحله ازمایشگاهی است. نهال‌های تولید شده در آزمایشگاه که دارای ساختمان ریشه‌ای قوی هستند، برای ادامه رشد و تطبیق با محیط طبیعی به گلخانه منتقل می‌شوند.
نکته حائز اهمیت این است که تمام محصولات مجتمع بیوتکنولوژی رعنا توسط موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال و شرکت Biogeves فرانسه که یک سازمان رسمی برای اصالت آزمایی نهال و بذر در سطح بین المللی است، مورد آزمایش قرار می‌گیرد
درباره نخل خرما و روش تکثیر آن
نخل خرما با نام علمیPhoenix Dactylifera از مهم‌ترین گونه‌های گیاهی مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری است که مقاومت بالایی به گرما و شوری دارند. در کشور ایران بیش از ۴۰۰ رقم (واریته) خرما وجود دارد که محبوب‌ترین آن‌ها شامل برحی، مجول، پیارم، غنامی، خنیزی، شی شی، استعمران، خلاص، دیری، اشرسی، کبکاب، مضافتی، رنگ نو و پیمازو هستند.
نهال خرما به سه روش کشت بافت، کاشت بذر و جداسازی پاجوش تکثیر می‌شود
روش پاجوش
استفاده از پاجوش رایج‌ترین روش تولید نهال خرماست. در این روش پاجوش در فصل زمستان که گیاه کم‌ترین فعالیت خود را دارد از درخت مادری گرفته می‌شود. پاجوش‌ها کاملا یکسان درخت مادری خود هستند به طور مثال اگر درخت مادری باردهی خوبی داشته باشد، درخت حاصل از پاجوش آن نیز باردهی خوبی خواهد داشت.
از معایب پاجوش عدم وجود ریشه است و ابتدا گیاه باید قبل از کاشت، ریشه‌دار و سپس داخل زمین شود در نتیجه میزان تلفات آن‌ها بالاست و تقریباً در این روش نصف پاجوش‌ها تلف می‌شوند. همچنین این پاجوش‌ها می‌توانند از محیط اطراف خود آفات و بیماری‌های بسیاری را دریافت کنند. از دیگر معایب این روش محدود بودن تعداد پاجوش است. تعداد پاجوش‌های هر درخت بسیارند( بنا به رقم نخل خرما) اما تعدادی که بتوان از آن ها استفاده کرد در حدود پنج پاجوش از هر درخت است. بنابراین نمی‌توان از یک واریته مشخص به تعداد انبوه تولید کرد.
روش کشت بذر
با توجه به اینکه هسته خرما از لقاح جنسی ساخته شده، دارای تنوع ژنتیکی بسیاری است و ممکن است تفاوت‌های بسیاری با درخت مادری داشته باشد. همچنین جنسیت آن معلوم نیست و ممکن است بعد از دو الی چهار سال جنسیت آن مشخص شود بنابراین این روش کاملاً منسوخ شده است.
روش کشت بافت
بهترین و مطمئن‌ترین روش تولید گیاهان در مقیاس انبوه، به ویژه برای گیاهانی که که تولید آن‌ها به روش پاجوش، قلمه و بذر، زمان زیادی می‌برد و یا تولید آن‌ها با دشواری‌هایی همراه است، روش کشت بافت است به شرط آن که توجیه اقتصادی داشته باشد. نهال خرمای کشت بافتی به دو روش زیر تکثیر می‌شوند:
- جنین‌زایی مستقیم (Direct Somatic Embryogenesis)
در این روش با استفاده از پنیر پاجوش در محیط آزمایشگاه جنین‌هایی تولید می‌شوند که جهت تولید نهال‌های کشت بافتی خرما از آن‌ها استفاده می‌شود.
- اندام‌زایی مستقیم (Direct Organogenesis)
در این روش از مریستم‌های پاجوش استفاده می‌شود.
مزایای روش کشت بافت با استفاده از روش جنین زایی مستقیم
- خلوص ژنتیکی بالا و احتمال تفرق صفات بسیار پایین
- عاری بودن از هرگونه آفات و بیماری
- یکسان بودن ویژگی‌ها با گیاه مادر
- یکسان بودن میزان رشد گیاه و قابلیت بالای مکانیزه شدن نخلستان
- دارا بودن گواهی اصالت، گواهی بهداشت و ضمانت‌نامه
- امکان تکثیر هر واریته در مقیاس انبوه